Jak postępować z odpadami w gabinecie stomatologicznym

Gabinety stomatologiczne należą do grupy placówek podlegających zaostrzonym rygorom sanitarnym. Procedury związane z dezynfekcją i sterylizacją pozwalają na zachowanie wysokiego poziomu ochrony przed skażeniami, ale równie konsekwentnie egzekwowane są procedury postępowania z odpadami. A to dlatego, że część odpadów powstających w gabinetach dentystycznych zalicza się do niebezpiecznych.

Spis treści:

1. 1. Przepisy regulujące kwestie podziału odpadów w placówkach medycznych
   2. Odpadowa specyfika gabinetów stomatologicznych
   3. Postępowanie z odpadami medycznymi w gabinecie stomatologicznym

Przepisy regulujące kwestie podziału odpadów w placówkach medycznych

Ustawa o odpadach z 14 grudnia 2012 r. jest tym aktem prawnym, który porządkuje definicje i ustala obowiązki osób odpowiedzialnych za zarządzanie odpadami w placówkach medycznych, natomiast konkretne wymogi dotyczące postępowania z różnymi rodzajami odpadów (odpady zakaźne, odpady niebezpieczne inne niż zakaźne oraz pozostałe odpady medyczne) znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 5 października 2017 r. Dodatkowe informacje, w tym precyzyjny podział odpadów (z nadaniem ich odpowiednich kodów), obejmuje kolejne rozporządzenie - Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2020 r., poz. 10).

Odpadowa specyfika gabinetów stomatologicznych

Katalog odpadów, opisany we wskazanym wyżej rozporządzeniu, a odnoszący się bezpośrednio do branży medycznej, obejmuje zarówno odpady biologiczne, jak i nieorganiczne, a w tym – chemikalia i zużyte materiały medyczne. W tym kontekście istotny jest skrót BDO, określający Bazę Danych o Odpadach. Sześciocyfrowe oznaczenia rodzaju odpadu to kod BDO.

Zgodnie z przyjętą metodologią odpady powstające w gabinecie stomatologicznym (jako placówce medycznej) oznaczane są kodami rozpoczynającymi się od liczby 18. Po połączeniu kodu konkretnego odpadu (np. „części ciała i organy oraz  pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania”) z rodzajem odpadu (zakaźny, niebezpieczny, inny) możemy stworzyć zestawienie opisujące „odpadową specyfikę” gabinetów dentystycznych. Wymieńmy najistotniejsze jego elementy:

Odpadami zakaźnymi są:

- części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (kod odpadu 18 01 02),

- inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt, z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82 (kod odpadu 18 01 03).

 Odpadami niebezpiecznymi są:

-  Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne (kod odpadu 18 01 06),

- Leki cytotoksyczne i cytostatyczne (kod odpadu 18 01 08),

- Odpady amalgamatu dentystycznego (kod odpadu 18 01 10).

Natomiast odpady inne niż niebezpieczne to:

- Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki (kod odpadu 18 01 01),

- Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 01 06 (kod odpadu 18 01 07).

- Leki inne niż wymienione w 18 01 08 (kod odpadu 18 01 09).

Łatwo zauważyć, że odpowiednie kwalifikowanie odpadu wymaga uważności. Niektóre sytuacje są jednoznaczne (np. tkanki ludzkie zawsze zaliczamy do odpadów niebezpiecznych), ale niekiedy charakter odpadu zmienia się w zależności od okoliczności jego powstania. Na przykład: narzędzie zabiegowe, przypadkowo upuszczone na podłogę albo nieprawidłowo wyciągnięte z jałowego opakowania, zaliczyć można do kategorii „inne niż niebezpieczne”. Ale to samo narzędzie po zakończeniu zabiegu, podczas którego miało kontakt z tkankami pacjenta, jest już odpadem niebezpiecznym lub zakaźnym.

Postępowanie z odpadami medycznymi w gabinecie stomatologicznym

W jaki sposób segregować, zabezpieczać i przechowywać odpady w gabinecie? Gdzie wyrzucać resztki rękawów do sterylizacji, jak utylizować jednorazowe rękawiczki nitrylowe albo testy kontroli sterylizacji?
Zaleca się opisanie tych przypadków w wewnętrznej procedurze („instrukcji”), po uprzednim sprawdzeniu specyfiki danego produktu (np – czy dany środek chemiczny jest niebezpieczny czy neutralny). Jasne wskazówki pozwolą uniknąć pomyłek, a przede wszystkim oszczędzą czas.

Podstawową ogólną zasadą jest oddzielanie odpadów różnych kategorii już w miejscu powstawania i natychmiastowe umieszczanie ich w odpowiednim pojemniku wyposażonym w worek o kolorze zgodnym z jednolitym systemem oznaczania odpadów (zakaźne – kolor czerwony, niebezpieczne – kolor żółty, inne – kolor niebieski). Odpady o ostrych końcówkach muszą być umieszczone w sztywnych opakowaniach, odpornych na przekłucie lub przecięcie. Dodatkowego zabezpieczenia wymagają odpady zakaźne.

Worki lub pojemniki muszą być oznaczane wyraźną informacją o rodzaju odpadów i dacie zamknięcia. Jest to ważne ze względu na limit czasu przechowywania odpadów, w najbardziej wrażliwych przypadkach określony na 24 godziny (wysoce zakaźne odpady medyczne), a nigdy nie przekraczający 30 dni.

Gabinety stomatologiczne, podobnie jak inne placówki medyczne, muszą oddawać odpady do profesjonalnej utylizacji. Konieczne jest również spełnienie wymagań zgodnych z przepisami BDO.