Zeszyt kontroli sterylizacji - co to takiego

Jak wielkim zagrożeniem mogą być wirusy i bakterie - wiedzą już wszyscy. Standardy i procedury chroniące przed skażeniem obowiązują od dziesiątków lat, dla lekarzy i personelu medycznego to oczywistość, ale dopiero wraz z pandemią koronawirusa COVID-19 świadomość ta stała się powszechna. Można się więc spodziewać, że odtąd lekarze, pielęgniarki i wszystkie osoby pracujące w miejscach wrażliwych będą pod uważniejszą obserwacją pacjentów i... klientów. Bo chodzi również o korzystających z usług kosmetycznych, fryzjerskich, studiów tatuażu czy piercingu.

Spis treści
1. Do czego służy zeszyt kontroli sterylizacji?
2. Co zapisujemy w zeszycie kontroli sterylizacji?
3. Forma prowadzenia zeszytu kontroli sterylizacji

Stopniowo rozszerza się katalog miejsc, w których bezwzględnym obowiązkiem jest stosowanie rygorystycznych procedur dotyczących dekontaminacji i sterylizacji. Rozszerza się również krąg osób zobowiązanych do przestrzegania przepisów. Rośnie liczba urządzeń do sterylizacji będących na wyposażeniu nie tylko placówek medycznych, ale również zakładów usługowych.

Warto przypomnieć o tym, że również w tych miejscach konieczne jest prowadzenie i archiwizowanie rejestrów dokumentujących procesy sterylizacji.

Do czego służy zeszyt kontroli sterylizacji?

W pierwszym odruchu moglibyśmy odpowiedzieć: „żebyśmy nie mieli kłopotów z Sanepidem”. Zgadza się, dokumentacja kolejnych cykli sterylizacji i przechowywanie jej przez 10 lat (wraz zapisami dotyczącymi okresowych testów autoklawu) jest obowiązkiem – co jasno wynika z przepisów.

Dbałość o skuteczność sterylizacji i o rzetelne prowadzenie dokumentacji jest w interesie właściciela gabinetu czy salonu. Zeszyt kontroli sterylizacji może się okazać cennym dowodem w przypadku ewentualnych roszczeń. Na przykład - klienta twierdzącego, że właśnie w trakcie zabiegu w naszej placówce został zakażony groźnym drobnoustrojem. Oczywiście sama dokumentacja nie oczyszcza z zarzutów, ale jej brak z pewnością wpłynie niekorzystnie na rozstrzygnięcie przed sądem.

Dobrze prowadzony zeszyt kontroli sterylizacji (używane są też określenia „książka sterylizacji”, „książka ewidencji procesów sterylizacji” itp.) jest również cennym źródłem informacji o stanie sterylizatora. Dzięki wpisom serwisowym wiemy kiedy przypada termin kolejnego przeglądu czy koniecznej wymiany elementów eksploatacyjnych. Wpisy dotyczące parametrów urządzenia mogą być też wskazówką dla serwisanta.

Co zapisujemy w zeszycie kontroli sterylizacji?

Wymagania stawiane danym zawartym w dokumentacji procesu sterylizacji możemy podzielić na trzy kategorie. Pierwszą z nich są wszelkie informacje formalne i porządkowe. Na pewno w zeszycie kontroli musi pojawić się nazwa placówki, określenie urządzenia do sterylizacji, a przy kolejnych procesach - numer i data sterylizacji, nazwisko i podpis osoby wykonującej sterylizację. Konieczne jest również dokładne opisanie wsadu, czyli zamieszczenie listy narzędzi lub materiałów poddanych sterylizacji, w podziale na typy, z podaniem ich liczby.

Istotą kontroli jest stwierdzenie skuteczności procesu sterylizacji. Dlatego w zeszycie kontroli sterylizacji muszą się znaleźć zapisy dotyczące parametrów sterylizatora z tego konkretnego cyklu oraz wskaźnik (lub wskaźniki) kontroli sterylizacji – czyli wklejane lub wpinane paski testów chemicznych.

Osobną kategorią są wpisy potwierdzające przeprowadzenie okresowych testów biologicznych, w których procesowi sterylizacji poddaje się ampułki ze sporami i sprawdza ich dalszą zdolność namnażania.

Forma prowadzenia zeszytu kontroli sterylizacji

O ile wymagania dotyczące rodzaju informacji umieszczanych w dokumentacji są precyzyjne, to jej ostateczna forma może być różna. Nic nie stoi na przeszkodzie, by był to zwykły zeszyt szkolny, z samodzielnie wykonanymi rubrykami, uzupełniany pismem odręcznym. Jednak zdecydowanie wygodniejsze i czytelniejsze są gotowe formularze – dostępne w formie gotowych druków akcydensowych lub wydrukowane na własnej drukarce, a następnie wpinane do segregatora.

Zamawiając wzór formularza dokumentacji sterylizacji warto uwzględnić specyfikę placówki i używanego sprzętu. Czy sterylizator ma opcję wydruku danych fizycznych (ciśnienie, temperatura) ze sterylizacji i musimy mieć miejsca na wklejenie takiego wydruku, czy też należy te dane odczytać z urządzenia i wpisać ręcznie? Czy autoklaw ma dużą komorę sterylizacyjną i potrzeba dużo miejsca na listę sterylizowanych instrumentów, czy konieczne jest dodatkowe opisanie rozłożenia wkładu i umieszczenie w dokumentacji dwóch lub więcej wskaźników?

Konieczność prowadzenia „poważnej” dokumentacji może początkowo wzbudzać obawy, szczególnie u osób spoza środowiska medycznego. Na szczęście producenci sprzętu i materiałów do sterylizacji idą na rękę użytkownikom. Dostarczają zautomatyzowane sterylizatory, proste w użyciu opakowania do sterylizacji, wygodne testy chemiczne i biologiczne, a także – gotowe formularze wzory zeszytów do sterylizacji.
Pozostaje tylko uporządkować procedury i wyrobić w sobie odpowiednie nawyki…