W naszych artykułach zajmowaliśmy się dotąd niemal wyłącznie zagadnieniami związanymi z myciem i sterylizacją narzędzi i akcesoriów. Temat naczyń pojawiał się przy okazji, podczas omawiania różnych typów materiałów medycznych. W niniejszym materiale skupiamy się właśnie na sterylizacji naczyń, a konkretnie – szkła laboratoryjnego.
Spis treści:
Czy sterylizacja szkła laboratoryjnego jest konieczna? Wszystko zależy od charakteru prowadzonych badań i ich oczekiwanej dokładności. Przy części analiz użycie szkła umytego za pomocą detergentu będzie dopuszczalne, a w innych przypadkach – dla uzyskania pożądanego efektu badania konieczne będzie zastosowanie naczyń jałowych.
Przy wyborze metody sterylizacji należy kierować się wskazówkami producenta szkła. W praktyce stosowana jest metoda sterylizacji parą wodną pod ciśnieniem albo sterylizacja suchym gorącym powietrzem (w przypadku tej metody akceptowane są wyłącznie sterylizatory nowego typu).
Wybór metody sterylizacji determinuje rodzaj użytych wskaźników kontroli sterylizacji, np. poprzez testy STERIM do kontroli sterylizacji gorącym powietrzem.
Sama procedura wyjaławiania jest identyczna z procedurami stosowanymi przy sterylizacji narzędzi medycznych i musi podlegać tym samym rygorom. Należy również pamiętać o okresowej weryfikacji całego procesu sterylizacji – za pomocą testów biologicznych. Konieczne więc będzie zaopatrzenie się w takie testy oraz inkubator.
Kolby, zlewki, cylindry, bagietki, krystalizatory, chłodnice, wkraplacze, rozdzielacze itd. - w każdym laboratorium, niezależnie od jego specjalizacji, znajdziemy szereg różnego rodzaju naczyń i elementów łączących – o różnej wielkości i różnych kształtach. Szkło laboratoryjne ma kontakt z różnorakimi substancjami, a występujące podczas badania reakcje wiążą się nierzadko wydzielaniem dużych ilości ciepła (lub też konieczne jest specjalne ich podgrzewanie). Dlatego też szkło używane w laboratorium musi charakteryzować się dużą odpornością i trwałością.
Przy analizach laboratoryjnych bardzo ważna jest neutralność używanych akcesoriów. Materiał, z którego są wykonane, nie może w żaden sposób zakłócić przebiegu doświadczenia, czy w jakikolwiek sposób wpłynąć na uzyskany wynik (np. poprzez reakcję z substancją znajdującą się w naczyniu).
Podobnie z pozostawionymi substancjami obcymi. Ponieważ w wielu przypadkach dokładność analiz laboratoryjnych jest bardzo wysoka, o rezultacie mogą zadecydować nawet mikroskopijne, niewidoczne gołym okiem zanieczyszczenia.
Substancje poddawane badaniom laboratoryjnym możemy podzielić na organiczne i nieorganiczne. Możemy też zastosować podział na substancje o niewielkiej aktywności i żrące, a także – na bezpieczne i toksyczne. Mogą mieć postać płynną lub stałą, być widoczne gołym okiem albo nie… Z punktu widzenia metodologii badania zanieczyszczeniem jest również woda destylowana, bo jej obecność może wpłynąć na wynik analizy.
Niezależnie od rodzaju zanieczyszczenia i stopnia zabrudzenia szkła, przed ponownym użyciem konieczna jest dekontaminacja, czyli co najmniej podstawowe usunięcie zanieczyszczeń, umycie w odpowiednim preparacie i osuszenie. W niektórych przypadkach (to zależy od specyfiki placówki) konieczna będzie również sterylizacja, zgodna z procedurami typowymi dla wyjaławiania innych materiałów medycznych.
Mycie szkła laboratoryjnego nie zawsze jest łatwe. Choć gładka powierzchnia sprzyja usuwaniu zanieczyszczeń, to przy niektórych rodzajach badań mogą być one bardzo uciążliwe. Po usunięciu resztek analizowanych substancji i przepłukaniu naczynia bieżącą wodą, szkło należy poddać myciu właściwemu – ręcznemu lub maszynowemu. Skuteczne przeprowadzenie tego procesu umożliwiają specjalistyczne detergenty, usuwające różnego rodzaju zanieczyszczenia, a jednocześnie nie wpływające na powierzchnię szkła. Ich dobór zależy od metody mycia, charakteru zanieczyszczeń, a w przypadku mycia maszynowego – również zaleceń producenta sprzętu.
Podczas mycia ręcznego w doczyszczeniu trudno dostępnych miejsc pomagają różnorakie szczotki, natomiast w myjkach mechanicznych zanieczyszczenia usuwane są za pomocą precyzyjnie kierowanych strumieni roztworu myjącego pod ciśnieniem.
Końcowym etapem mycia jest płukanie w wodzie destylowanej (zapobiega to pojawianiu się osadów), a następnie dokładne suszenie – na powietrzu lub w wyspecjalizowanym urządzeniu.
To bezwzględny warunek. Szkło laboratoryjne po myciu przed ponownym użyciem (lub przed przekazaniem do sterylizacji) musi być suche.